Ayda Deprem Olur mu ?
Ayda deprem olur mu, aya ilk ayak basan kimdir, ayda su var mı, ayın yapısı nasıldır vb… ay ile ilgili bilgileri sizler için hazırladık.
Yaklaşık 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar Ay’da deprem olup olmadığı bilim adamlarınca bir merak konusuydu. Yaygın kanı ise bu büyüleyici uydumuzda depremlerin gerçekleşmediğine dairdi. Çünkü Dünya ve Ay aynı kızgın kütleden kopmuş olsa da Ay’ın kütlesi Dünya’ya oranla küçük olduğundan tamamen soğuyup katılaşmıştı. Ancak bilim adamları araştırmaya devam etti ve sonunda Ay’da deprem olduğunu bilimsel olarak açıkladılar.
Aya İlk Ayak Basan Kimdir ?
Bilimsel kanıtlar ise Apollo projesiyle edinildi. Apollo projesi Nasa tarafından gerçekleştirilen insanlı Ay yolculuğu projesinin adıdır. Apollo Projesi’nin en büyük başarısını Apollo 11 gerçekleştirdi. 16 Temmuz 1969’da Cape Kennedy uzay üssünden fırlatılan Apollo 11’in içindeki astronotlardan Neil Armstrong ve Edwin Aldrin 20 Temmuz’da Eagle adlı Ay Örümceğine geçtiler ve 21 Temmuz’da sabahın erken saatlerinde Ay’a ayak bastılar.
14 Kasım 1969’da fırlatılan Apollo 12 ile 19 Kasım’da Ay’a ikinci kez insan indirme başarısı sağlandı. Apollo 13, ay yolundayken bir patlama geçirdi ve aracın büyük bölümü parçalandı. Astronotlar güçlükle Dünya’ya geri dönebildiler böylece bir felaket atlatılmış oldu. Apollo 15 astronotları, uzay aracıyla birlikte götürülen Ay Taşıtıyla Ay yüzeyinde dolaşarak geniş ölçüde örnek topladılar. Apollo 16, yaklaşık 100 kg ağırlığında bir Ay taşı getirdi. Apollo 17 ise 1972 yılının aralığında son Ay seferini gerçekleştirdi.
Ayda Deprem Olur mu ?
Ay’a giden uzay adamları her seferinde Ay’ın yüzeyine sarsıntıları kaydeden jeofizik sismograf istasyonları da kurdular. Beş ayrı noktada kurulan bu deprem kayıt cihazları güneş enerjisi ve nükleer pille çalışıyorlar ve sürekli depremleri kayıt ederek Dünya’ya gönderiyorlar. Ay görünürde aktif yanardağların ve sürekli hareketli aktif fayların bulunmadığı, milyonlarca yıldır değişim göstermeyen bir gökyüzü parçası olmasına rağmen Ay’da kurulan her deprem kayıt istasyonu (cihazı) yılda ortalama olarak 600-3000 arasında Ay sarsıntısı (depremi) kaydediyor.
Bilim adamlarını şaşırtan bu depremlerin çoğu Richter ölçeğine göre ikiden küçük minik depremlerdir. Bu da Ay’da atmosfer ve okyanusların bulunmaması demektir ve Ay’daki yer gürültüsünün olağanüstü sessiz olduğunu gösterir. Ay’daki deprem istasyonlarında kaydedilen sarsıntı sismogram kayıtları üç değişik türdedir. Birinci tip den kayıtlarının odağı Ay içindedir (yarıçapı 1740 km.). Derinlikleri ise 600-900 km. arasında derin odaklı yer sarsıntılarıdır. Bu depremler, Ay’ın yörüngesinin Dünya’ya en yakı olduğu birkaç günlük sürede kaydedilmişlerdir ve 14 gün sürelidir. Bu da Dünya’nın Ay üzerindeki kütlesel çekiminin derin depremsel enerji boşalımlarının meydana gelmesini tetiklediği anlamına gelir. İkinci tip Ay depremleri ise Ay’ın sığ kesimlerinde meydana gelmektedir. Bu tür Ay sarsıntıları derin odaklı sarsıntılar kadar sık kaydedilmez ve Ay’ın yüzeyindeki dağılımları düzenli bir görüntü sergilemez.
Ayda Su Var mı?
Dünya’daki depremler gibi Ay kabuğunu oluşturan kayaların tektoniğine bağlı elastik gerilimin boşalmasından kaynaklandığı kabul edilmektedir. Bu kabul doğru ise Ay’da yeraltı suyu bulunmaktadır ya da Ay yüzeyinin aşırı sıcakla aşırı soğuk arasında gidip gelen küçük kırılmaların sonucudur. Üçüncü tip deprem kayıtları; gerek doğal, gerekse yapay gök cisimlerinin Ay’ın yüzeyine çarpmasından kaynaklanan depremlerdir; göktaşları düşmeleri vb. Aydaki sismograf istasyonları Ay yüzeyine çarpan göktaşlarını 1000 km. uzaktan bile kolayca ayırt edebilecek üstün teknolojiye sahiptir. Ayrıca bu deprem kayıt istasyonları Ay’a düşüp parçalanan uzay araçlarının çarpışma hızlarını ve çarpmaların yerlerini de net kaydedilmektedir.
Aydaki depremlere ait sismograf kayıtları Dünya’da kaydedilen deprem kayıtlarına benzememektedir. Ay’da kaydedilen depremler sonucu Ay’ın yapısı (yeraltı yapısı) ortaya çıkarıldı ve Ay’ın büyük çoğunluğunun kaya olduğunu gösterdi. Dış kabuk kaya 60 kilometre kalınlıktadır. Bunun altında 1000 kilometre kalınlığında (yumuşak kaya) daha yoğun bir katı manto yer almaktadır. Mantodan sonra sıvı olmayan fakat daha yumuşak olan çekirdek bölümü gelir. Yaşadığımız yerküremizin iç yapısına hiç benzemez.
Ay ‘daki depremler gezegenimizdeki yer sarsıntılarından tümüyle ayrı ve farklıdırlar. Ay Deprem istasyonlarında ikincil dalgalar S-dalgaları ve yüzey dalgaları genellikle Yerküre’de oluşan ve kaydedilen S-dalgaları gibi belirgin de değildir.