Büyük üstad Nizami Gencevi hayat ve şiiriyeti
Büyük üstad Nizami Gencevi hayat ve şiiriyeti Nizami devri Nizami Azerbaycan tarihinin zengin dönemi olan XII yüzyılda(1141-1209) yaşamışdır.Bu dönemde Azerbaycan doğu’nun ekonomik ve kültürel merkezlerinden biri haline gelmişdir. Nizaminin yaşadığı dönem Azerbaycan sosyo-politik düşünce tarihinde bir rönesans dönemi olarak da nitelendirile bilir.
Büyük üstad Nizami Gencevi hayat ve şiiriyeti
Azerbaycan’ın büyük şehirlerinden biri olan Gence de o devrin kültürel, bilimsel,sanatsal gelişimi açısından dikkat çekmişdir. O devirde Azerbaycanı iki büyük devlet yönetmekteydi.Onlardan biri Şirvanşahlar devleti diğeri Eldenizler devleti olarak biliniyor.Her iki devlet sadece ülkenin sınırlarını korumakla yetinmiyor hemde ülkenin edebiyyat ve kültürünü de geliştirmek için çaba sarf ediyordular. Aynı zamanda her iki devletin yöneticileri Nizami Şiiriyetini yüksek şekilde değerlendiriyorlardı.
Nizami Gencevinin hayatı
Nizami Gencevi 1141-ci yılda Azerbaycanın kadim ve zengin şehirlerinden biri olan Gence de dünyaya gelmişdir.Şairin tam adı Ebu Muhammed İlyas İbn Yusuf olarak bilinmektedir. Nizami ilk eğitimini Gence medresesinde almış daha sonra kişisel okuma yoluyla Ortaçağ bilimlerinde ustalaşmışdır.Özellikle Ortadoğu halklarının sözlü ve yazılı edebiyatı ile yakından ilgilenmişdir. Büyük üstad Nizami Gencevi hayat ve şiiriyeti Türkçe’nin yanı sıra arapça ve farscayı da akıcı şekilde konuşan şairin yunancada bildiği, aynı zamanda kadim Yunan tarihi ve felsefesi, astronomi, tıp ve geometriye de iyi hakim olduğu eserlerinden anlaşılmaktadır.Tüm Hayatını Gencede geçirmiş, Genceyi sadece bir keresinde Eldeniz Hükümdarı Kızıl Arslanın saraya davetiyle terk etmişdir.Ve katiyyetle saray şairi olmayı reddetmişdir. 1169-1170-ci yıllarda Derbend Hükümdarının cariye olarak hediye etdiyi Afak isimli kızla evlenmiş ve 1174-cü yılda Muhammed isimli bir oğlu olmuşdur. Söylenenlere göre Nizaminin Muhammedden başka bir çocuğuda olmuş, ancaq onu çok erken kaybetmişdir. Büyük üstad Nizami Gencevi 1209-cu yılda Gence de vefat etmişdir.
Nizami Gencevi şiiriyeti
Nizami Gencevi edebiyyat hayatına lirik şiirlerle başlamıştır.Şairin büyük bir divan yazdığı gazel ve şiir yazarı olarak ün kazandığı eserlerinden anlaşılmaktadır.Ancak doğulu müfessirlerin 20.000 beyit şeklinde söyledikleri bu divandakı şiirlerin çox az kısmı günümüze ulaşmıştır.Kariyeri boyunca lirik şiirler yazan şair daha sonra ilk kez ilerici sosyo-felsefi fikirlerini şiirlerinde dile getirmiştir.Ancak Nizami Gencevi nesir şeklinde yazılmış beş şiirden oluşan “Khamsa”( beşlik) adlı eserin yazarı olarak dünya edebiyat tarihine girmiştir. 1177’de bitirdiği “Makhzanü’l-esrar”(sırlar hazinesi)şaire büyük bir ün kazandırmıştır.1180 yılında lll Toğrulun siparişiyle yazdığı “Khosrov ve Şirin”eserini bitirerek Muhammed Cihan Pehlevana göndermişdir.1188 de Şirvanşah l Ahistan şaire”Leyli ve Mecnun” üzerine bir eser yazmasını istemiştir. Büyük üstad Nizami Gencevi hayat ve şiiriyeti Nizami bundan kaçınmak istese de, oğlunun ısrarı üzerine teklifi kabul ederek “Leyli ve Mecnunu” yazmıştır.1196’da Aladdin Körpe Arslanın adını taşıyan “Yedi güzel” adlı eserini, nihayet ömrünün sonuna doğru tüm edebi-estetik, sosyal-felsefi buluşmaları özetleyen “İsgendername” eserini kaleme almıştır. Nizaminin şiirleri bir çox dillere çevrilmiş ve dünya bilim insanları tarafından hər daim araştırılmıştır
